BİLGİ EDİNME KAYNAKLARI VE MEZHEPLER
Müslüman, dini bilgimizin ve amellerimizin kaynağı nedir hangi mezhebe göre amel ettiğini mezhebinin hangisi olduğunu bilmek ve ona göre amel etmek zorundadır.
Hak mezhepleri ve görüşleri nedir bilmek o mezhebe göre amel etmek durumundadır.
Bugün mezhepler, fıkhi konular bilinmediği için tarikattaki bilgi ve duruma göre hareket ediliyor.
Burada mezheplerle tarikatları birbirine karıştırmamak lazımdır.
İSLAMIN DÖRT KAYNAĞI VARDIR
İslam dinin dünya ve ahirete ilişkin bütün bilgileri dört mezhepten elde ederiz.
Mezhep imamlarının dayandığı kaynaklarda dört tanedir.
Bunlara dört delil denir. Bunlar:
1-Cenab-ı Allah’ın peygamber(as)a indirdiği ve bize kadarda bozulmadan gelen Allah’ın kitabı Kur’an’dır.
Kur’an, inanç ibadet ve insanlar arası ilişkileri düzenleyen, fert ve toplum hayatına düzenleyici hükümlerini içine alan bir kitaptır. Cenab-ı Allah:
“Kur’an’da: ”Hiçbir şeyi eksik bırakmadık” buyurur. (En’am:38)
Kur’an, insanların kıyamete kadar her alanda ihtiyacına göre inmiştir. Her devirde her seviyedeki insana hitap edecek şekilde inmiştir.
2-İkinci kaynak Hz. peygamber (sav)’in sözleri ve susarak tasvip ettiği şeylerdir. Bunlara sünnet denir.
Peygamber (as)’ın sünneti Kur’an-ı kerimi açıklayıcı ve Allah’ın emir-yasaklarını yaşanır halde izah eder.
Kur’an’da cenap-ı Allah birçok ayette peygambere uyulmasını emreder. Ayrıca peygamberimiz Kur’an’da olmayan konularda hüküm koyma yetkisine sahiptir. Kur’an’da şöyle buyrulur:
“Peygamber size ne getirdiyse onu alın, ne yasaklarsa ondan kaçının”(Haşr:7)
Başka bir ayette:
“Peygambere itaat eden Allah’a itaat etmiş olur.”(Nisa:80) buyurulur.
Peygamberin görevi Allahtan aldığı emir ver yasakları kurallarına bildirmektir.
Fakat her şey Kur’an’da uzun uzun tam olarak anlatılmamıştır. O zaman ciltlerce Kur’an olması gerekirdi.
Mesela Kur’an’da “namaz kılın ”emri vardır ne zaman nasıl ne kadar kılınacak yoktur. Bunu Peygamber (as) sünneti açıklar.
Kur’an’da anasını babasını öldüren mirastan mahrum olur. Eşek etinin haramlığı, yırtıcı hayvanların vahşi hayvanların etinin yenmeyeceği gibi hükümler Kur’an’da yoktur. Bunları peygamber (AS) yasaklamıştır.
Kur’an’ı anlaşılmaz, İslam’ı yaşanmaz hale getirmek isteyenler, bize Kur’an’da yeter diyenler. Sünnete itibar etmeyenler, peygamberi devreden çıkarmak isteyenlerdir.
Ilımlı İslam, inanacaksın ama yaşamayacaksın ibadet etmese de olur demek misyoner tuzağıdır. Şeytanın fısıldamasıdır.
Allah ne diyor:
“Ey iman edenler! Allah’a itaat edin peygambere itaat edin işlerinizi boşa çıkarmayın “(Muhammed:33) demek ki peygambere itaat etmeden olmuyor. Kur’an’la beraber sünnete uyulacaktır..
3- Üçüncü kaynak icmadır. İcma din alimlerinin bir konuda görüş birliğine varmaları demektir.
Burada şartlar vardır. Birincisi konu, dini bir konu olmalıdır. İkincisi kişilerin ictihad edecek, ayetten, hadisten hüküm çıkarma, ayetlerin iniş sebebini bilen kişi olmalıdır. Bunlara müchedit denir.
Bir hadislerinde peygamber (as) “ümmetim sapıklık üzerine birleşmez “buyurmuştur.
Bir hadiste:
“Müslümanların güzel gördüğü şey Allah katında güzeldir ”buyurur.
İcmanın en önemli şartı da âlimlerin verdiği karar Kur’an’da ve sünnette dayanmalı ve onlara ters düşmemesidir.
4-Dördüncü kaynak da kıyas ’tır.
Kıyas, bir şeyi başka bir şeyle ölçmek, karşılaştırmak demektir.
Hakkında ayet hadis bulunmayan ortak özelliklerinden dolayı hakkında hüküm bulunan bir mesele ile karşılaştırılır..
Mesela şarap Kur’an’da ve hadislerde yasak acaba bira ve içinde alkol bulunan kolada mı yasak?
Şarap, sarhoşluk verdiği için yasak. Bira ve alkol katkılı içeceklerde sarhoşluk veriyor ortak özellik sarhoşluk veriyor. Ortak özellik sarhoşluk vermesi. Öyleyse bira ve alkol katkılı olanlara da şarap gibi haram hükmü verilir.
Mesela sigaranın durumu. İnsan sağlığına, insan nesline her yönden zarar veriliyor mu ona bakılır. İlim zararlı olduğunu bildiriyor ve zararları görülüyorsa o zaman insana zarar veren şeylerle karşılaştırılır.
Fıkıhta 4 kaide vardır:
1-İsrafa giren şey haramdır.
2-İnsana eziyet veren şey haramdır.
3-İnsanı sarhoş eden şey haramdır.
4-Kötü kokan şey haramdır sigara bu dört özelliğe de sahiptir. Alkolde olduğu gibi tütün ekmek sigara yapmak satmak ikram etmek haram olması lazımdır. Kıyas yapmak için kitap sünnet icmadan sonra bir şeyin faydalı güzel olması, örfün için de yer alması birde Ashabın görüşü kaynak teşkil eder.
Diğer taraftan itikadı düzgün, bilgisi tam din âlimlerinin sözü ve hak mezhep kurucularının görüşlerine bakılır onlarla da amel edilir.
İslam katı bir din değildir. Kıyamet dinidir. Her devirde her ihtiyaca cevap verir. Gelişmelere kapalı değildir. Yeni ortaya çıkan problemlere çare bulan, cevap veren çözüm getiren bir dindir.
İman, ibadet, insanların arasındaki ilişki ve İslamla ilgili bilgiler dört kaynaktan elde edilir. Bu bilgilere de ”fıkıh” denir.
Fıkıh, bilmek manasına gelir işin fıkhı yönünü bilmeden İslami hayat yaşanmaz. İbadetler doğru olarak yerine getirilmez. İbadet noksansız yapılmaz. Fıkıh bilgisi yoksa namazı doğru kılamayız, eksik ve yanlış olur.